Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), nằm ở hạ lưu sông Mê Công là vựa lúa, cây ăn trái và thủy sản lớn nhất của Việt Nam. Đây cũng là một trong những vùng đất trù phú nhất nhờ vào mạng lưới sông ngòi dày đặc và nguồn nước dồi dào. Tuy nhiên, nằm ở hạ nguồn của lưu vực sông Mê Công, ĐBSCL cũng là vùng đất nhạy cảm với thay đổi của tự nhiên đặc biệt là các hoạt động khai thác tài nguyên nước ở thượng nguồn.
Trong những năm qua, việc xây dựng và vận hành các đập thủy điện ở thượng nguồn, cùng với các hoạt động khai thác tài nguyên nước, chuyển nước, khai khoáng, phát triển công nghiệp và tác động của biến đổi khí hậu (BĐKH) đã và đang làm thay đổi chế độ dòng chảy, giảm lượng phù sa bùn cát về hạ du, gây sạt lở, xâm thực bờ sông và bờ biển, hạn hán và xâm nhập mặn ngày càng nghiêm trọng hơn. Trong đó, khu vực vùng bờ biển là nơi chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.
Nhằm hỗ trợ các nhà quản lý chủ động đánh giá và ứng phó với những thách thức trên, Viện Khoa học Tài nguyên nước đã nghiên cứu và xây dựng công cụ hỗ trợ ra quyết định quản lý vùng bờ biển ĐBSCL (WRI-CosMaDSS). Đây là một hệ thống hiện đại, tích hợp các công nghệ tiên tiến để giúp đánh giá định lượng các tác động riêng lẻ và kết hợp của các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội, các hồ chứa thượng nguồn cũng như biến đổi khí hậu đối với vùng bờ biển ĐBSCL, từ đó đưa ra các giải pháp quản lý phù hợp.
Giao diện hệ thống hỗ trợ ra quyết định quản lý vùng bờĐiểm nổi bật của WRI-CosMaDSS
Nền tảng số thông minh
Hệ thống được phát triển trên nền tảng WebGIS hiện đại, cho phép người dùng tích hợp, quản lý và chia sẻ dữ liệu đa dạng (số liệu đo đạc, văn bản, ảnh, video, bản đồ). Hệ thống gồm 3 chức năng chính: (1) Xây dựng kịch bản phát triển kinh tế - xã hội và vận hành hồ chứa; (2) Kết nối với các mô hình toán và công cụ đánh giá tác động để mô phỏng tác động của các kịch bản; (3) Phân tích, đánh giá định lượng tác động của các kịch bản đến vùng bờ.
Đồng thời, hệ thống sử dụng kết hợp công nghệ học máy và viễn thám để xây dựng bản đồ biến động đường bờ, sử dụng đất, nhu cầu dùng nước với độ chính xác và độ phân giải cao trên nền tảng Google Earth Engine.
Cùng với đó, hệ thống đã tích hợp công cụ đánh giá ảnh hưởng của xâm nhập mặn và mất đất do xói lở đến sản xuất nông nghiệp (trồng lúa, cây ăn trái, rau màu và nuôi trồng thủy sản). Qua đó, hỗ trợ các nhà quản lý dự báo thiệt hại và xây dựng các phương án ứng phó hiệu quả.
Kết hợp công nghệ viễn thám và các công cụ phân tích đường bờ đánh giá diễn biến đường bờ ĐBSCL và mối liên hệ của biến động đường bờ với hoạt động của các hồ chứa thượng nguồnHệ thống dữ liệu và kết quả
Dữ liệu đầu vào của hệ thống được cập nhật đầy đủ và đa dạng, bao gồm: số liệu khí tượng thủy văn, độ mặn, thủy triều, ảnh viễn thám, bản đồ địa hình, đường bờ, sử dụng đất, ảnh chụp, video… Đồng thời, hệ thống cũng tích hợp các kết quả tính toán theo các kịch bản phát triển (hiện trạng, năm 2030 và 2050) như biến động đường bờ, mực nước và lưu lượng dòng chảy.
Ứng dụng thực tiễn và triển khai
Sau khi hoàn thiện, WRI-CosMaDSS đã được chuyển giao cho một số địa phương trọng điểm tại ĐBSCL như: Cà Mau, Sóc Trăng và Bạc Liêu để sử dụng và tiếp tục cập nhật dữ liệu và hỗ trợ ra quyết định phục vụ công tác quản lý nhà nước về tài nguyên nước, biển và môi trường.
Sơ đồ các bước xây dựng hệ thống hỗ trợ ra quyết định quản lý vùng bờ WRI-CosMaDSSViệc xây dựng và đưa vào sử dụng công cụ hỗ trợ ra quyết định WRI-CosMaDSS đã mở ra hướng đi mới trong công tác quản lý tổng hợp vùng bờ biển ĐBSCL. Hệ thống này không chỉ giúp các nhà quản lý đánh giá chính xác và toàn diện các tác động từ thượng nguồn đến hạ du mà còn góp phần nâng cao năng lực ứng phó với biến đổi khí hậu, đảm bảo phát triển kinh tế - xã hội bền vững cho vùng đồng bằng quan trọng bậc nhất của cả nước.