Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ động kiến tạo hệ thống pháp lý phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp

Trong bối cảnh đất nước triển khai mạnh mẽ mô hình chính quyền địa phương hai cấp, việc kiến tạo thể chế pháp lý phù hợp, hiệu quả trở thành yêu cầu cấp thiết. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã chủ động rà soát toàn bộ hệ thống pháp luật ngành; đồng thời, ban hành, đề xuất các quy định mới theo hướng phân quyền, phân cấp mạnh mẽ, rõ ràng, khả thi. Đây không chỉ là bước tiến về mặt quản trị mà còn khẳng định vai trò tiên phong của ngành trong tiến trình cải cách nền hành chính quốc gia.

Phát biểu tại Hội nghị toàn quốc tập huấn về tổ chức và hoạt động của tổ chức Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị ở cấp xã (mới) diễn ra vào ngày 15/6 tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy cho biết, triển khai chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước về tiếp tục đổi mới tổ chức bộ máy và hoạt động của chính quyền địa phương, đặc biệt trong bối cảnh thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, yêu cầu đặt ra đối với các Bộ, ngành là không chỉ tinh gọn bộ máy mà còn phải hoàn thiện cơ chế phân cấp, phân quyền, phân định rõ ràng thẩm quyền giữa các cấp chính quyền, thẩm quyền chung, thẩm quyền riêng, bảo đảm sự thống nhất quản lý của nhà nước nhưng vẫn phát huy tối đa tính chủ động, tự chịu trách nhiệm của địa phương. Trong đó, lĩnh vực nông nghiệp và môi trường với tính chất vừa quản lý vĩ mô, vừa liên quan mật thiết đến hoạt động kinh tế xã hội của từng địa phương và từng người dân, là một trong những lĩnh vực có khối lượng lớn nhiệm vụ cần được rà soát, điều chỉnh để phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền mới.

“Thực hiện chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tích cực, chủ động rà soát, hoàn thiện các quy định pháp luật, đề xuất cơ chế phân quyền, phân cấp và phân định thẩm quyền trong lĩnh vực được giao tham mưu, quản lý nhằm bảo đảm rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, đồng thời cắt giảm tối đa các thủ tục không cần thiết, bãi bỏ các điều kiện đầu tư kinh doanh không còn phù hợp, loại bỏ khâu trung gian, giảm chi phí tuân thủ cho người dân và doanh nghiệp, lồng ghép, tích hợp các thủ tục hành chính liên ngành, liên lĩnh vực trong cùng một bộ thủ tục gắn chặt với ứng dụng hiệu quả chuyển đổi số trong toàn bộ quy trình xử lý” - Bộ trưởng Đỗ Đức Duy nhấn mạnh.

Hơn 1.000 văn bản được rà soát

Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cho biết, thực hiện chỉ đạo của Trung ương và Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã khẩn trương triển khai công tác rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật thuộc các lĩnh vực quản lý, nhằm chuẩn bị đầy đủ cơ sở pháp lý phục vụ việc tổ chức, vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Đây là bước đi có ý nghĩa nền tảng, nhằm thể chế hóa chủ trương phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền một cách đồng bộ, thống nhất, bảo đảm rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, phục vụ tốt hơn cho người dân và doanh nghiệp.

Kết quả cho thấy, tổng số văn bản quy phạm pháp luật được Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức rà soát lên tới 1.055 văn bản, phản ánh quy mô và mức độ sâu rộng của hệ thống pháp luật trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường hiện nay. Trên cơ sở đó, Bộ đã thống kê, phân loại và xác định rõ 141 thẩm quyền của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, 500 thẩm quyền thuộc trách nhiệm của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cùng với hơn 1.000 thẩm quyền, nhiệm vụ của chính quyền địa phương. Việc rà soát không chỉ dừng lại ở việc kiểm đếm mà còn hướng tới mục tiêu làm rõ các điểm chồng lấn, trùng lặp hoặc thiếu thống nhất trong phân định thẩm quyền giữa các cấp chính quyền, từ đó đề xuất giải pháp sửa đổi phù hợp với cơ cấu tổ chức mới.

Từ kết quả rà soát, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Kế hoạch xây dựng văn bản quy phạm pháp luật để cụ thể hóa việc phân cấp, phân quyền, phân định rõ thẩm quyền quản lý nhà nước giữa các cấp trung ương và địa phương, bảo đảm phù hợp với tinh thần đổi mới, chủ trương mới của Đảng và Nhà nước, đáp ứng yêu cầu của bối cảnh hiện nay và tương thích với cơ cấu tổ chức bộ máy chính quyền địa phương hai cấp.

Cụ thể, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã trình Chính phủ 03 ban hành Nghị định, gồm: (1) Nghị định số 136/2025/NĐ-CP ngày 12/6/2025 quy định phân quyền, phân cấp quản lý nhà nước trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường; (2) Nghị định số 131/2025/NĐ-CP ngày 12/6/2025 quy định phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương hai cấp trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường; (3) Nghị định số 151/2025/NĐ-CP ngày 12/5/2025 quy định phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương hai cấp và phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực đất đai.

Song song với đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang khẩn trương hoàn thiện, ban hành theo thẩm quyền 18 thông tư sửa đổi, bổ sung các thông tư chuyên ngành nhằm phân cấp thẩm quyền từ Bộ trưởng cho chính quyền địa phương, đặc biệt là trong giải quyết thủ tục hành chính cho tổ chức, cá nhân và quy định chi tiết hồ sơ, biểu mẫu thực hiện thủ tục hành chính của 03 Nghị định nêu trên.

Bên cạnh đó, thực hiện nhiệm vụ Chính phủ giao, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đang chuẩn bị hồ sơ để tham mưu Chính phủ trình Quốc hội dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật chuyên ngành trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường (dự kiến tại Kỳ họp thứ 10), trong đó tập trung vào các nội dung sắp xếp tổ chức bộ máy, phân định rõ thẩm quyền, trách nhiệm giữa các cấp chính quyền theo mô hình hai cấp, bảo đảm tính thống nhất trong quản lý nhưng phát huy được tính chủ động, linh hoạt của địa phương.

Tất cả các văn bản được triển khai xây dựng đều quán triệt sâu sắc các nguyên tắc cải cách thủ tục hành chính, cắt giảm chi phí tuân thủ, loại bỏ các yêu cầu lấy ý kiến không còn phù hợp, đồng thời quy định cụ thể các trình tự, thủ tục, biểu mẫu đi kèm để khi các văn bản có hiệu lực, địa phương có thể triển khai ngay, không tạo ra khoảng trống pháp lý hay gián đoạn vận hành.

“Qua công tác rà soát, sửa đổi, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã thể hiện rõ quyết tâm chính trị trong việc chủ động kiến tạo hệ thống pháp lý phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp, góp phần quan trọng tạo điều kiện để bộ máy mới vận hành trơn tru, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, tuân thủ pháp luật và gần gũi với người dân. Đây là nền móng cần thiết để bảo đảm thành công cho quá trình chuyển đổi tổ chức bộ máy chính quyền trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường nói riêng và hệ thống quản lý nhà nước nói chung trong giai đoạn mới” - Bộ trưởng Đỗ Đức Duy nhấn mạnh.

Nguyên tắc nền tảng trong phân cấp, phân quyền

Về nguyên tắc trong phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền lĩnh vực nông nghiệp và môi trường, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cho biết, Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng việc phân cấp dựa trên bốn nguyên tắc chủ chốt:

Một là, phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền được tổ chức theo hướng phân biệt rành mạch giữa chức năng xây dựng chính sách, hoạch định chiến lược của Trung ương và quyền thực thi nhiệm vụ cụ thể của địa phương.

Theo đó, các nội dung thuộc chỉ đạo điều hành vĩ mô về kinh tế - xã hội sẽ được phân cấp từ Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội về cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ; các vấn đề mang tính chuyên môn, kỹ thuật chuyên ngành được phân quyền mạnh mẽ từ Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về cho Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường; còn những nội dung cụ thể, gắn với địa bàn và thực tiễn điều hành ở cơ sở thì kiên quyết giao về cho chính quyền địa phương các cấp, bao gồm Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân và Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp xã.

Tại các cấp trung ương chỉ giữ lại những thẩm quyền thuộc các nhóm đặc biệt, gồm: (1) nội dung liên quan đến quốc phòng, an ninh, đối ngoại; (2) nội dung liên quan đến quản lý hàng hóa xuất nhập khẩu mà theo thông lệ quốc tế, điều ước quốc tế, hiệp định thương mại tự do thì cơ quan nhà nước có thẩm quyền để thực hiện thủ tục hành chính quy định phải là cơ quan trung ương, cơ quan của Chính phủ; (3) thẩm quyền liên quan đến quy định hoặc giải quyết các vấn đề có tính chất chung trên địa bàn cả nước hoặc liên vùng, liên tỉnh.

Đặc biệt, đối với những địa phương đã có cơ chế, chính sách đặc thù theo các Luật, Nghị quyết của Quốc hội, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất thực hiện phân cấp, phân quyền ở mức cao hơn, linh hoạt hơn gắn với hiệu quả quản lý và năng lực tổ chức thực hiện.

Hai là, việc phân quyền, phân cấp, phân định thẩm quyền trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường được thiết kế đồng bộ với các lĩnh vực quản lý liên quan như đầu tư, xây dựng, dân cư, tài chính, ngân sách... nhằm bảo đảm sự thống 5 nhất trong hệ thống pháp luật, không tạo ra điểm đứt gãy về thẩm quyền giữa các ngành, các cấp.

Ba là, việc phân quyền, phân cấp, phân định thẩm quyền bảo đảm tính khả thi, hiệu lực thực thi khi phân cấp, phân quyền. Việc chuyển giao thẩm quyền luôn gắn với điều kiện thực hiện cụ thể về nhân lực, ngân sách, hạ tầng kỹ thuật và cơ sở dữ liệu tại từng cấp. Tuyệt đối tránh tình trạng "phân cấp hình thức", phân quyền nhưng vẫn xin ý kiến hoặc giao việc mà không giao quyền và không giao đủ nguồn lực khiến địa phương lúng túng, bị động. Đồng thời, phải thiết lập cơ chế giám sát, kiểm tra phù hợp, bảo đảm trật tự, kỷ luật, kỷ cương trong thực thi công vụ.

Bốn là, phân định rõ thẩm quyền giữa Ủy ban nhân dân và Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp theo hướng chuyển từ thẩm quyền chung sang thẩm quyền riêng đối với việc thực hiện thủ tục hành chính. Đây là sự chuyển đổi về phương thức điều hành, nhằm tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu, rút ngắn thời gian xử lý thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ, đồng thời tạo sự minh bạch, rạch ròi trong phân công và đánh giá hiệu quả thực hiện tạo thuận lợi cao nhất cho người dân và doanh nghiệp trong quá trình thực hiện thủ tục hành chính, tiếp cận dịch vụ công.

Giảm mạnh thời gian giải quyết hành chính

Theo Bộ trưởng Đỗ Đức Duy, Nghị định số 136/2025/NĐ-CP và Nghị định số 151/2025/NĐ-CP đã phân quyền, phân cấp từ Chính phủ cho Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường 68 thẩm quyền, nhiệm vụ; từ Thủ tướng Chính phủ cho Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường 48 thẩm quyền, nhiệm vụ; từ Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ cho Chính quyền địa phương 17 thẩm quyền, nhiệm vụ; từ Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho chính quyền địa phương có 166 thẩm quyền, nhiệm vụ; từ chính quyền cấp tỉnh cho chính quyền cấp xã có 11 thẩm quyền, nhiệm vụ.

Nghị định số 136/2025/NĐ-CP đã quy định trình tự, thủ tục để thực hiện các thẩm quyền, nhiệm vụ được phân quyền, phân cấp, cụ thể có 131 thủ tục hành chính với 111 trình tự, thủ tục thực hiện quy định. Nghị định đã cắt giảm được 987/3.175 ngày, tương đương với 31,08% thời gian giải quyết thủ tục hành chính.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường dự kiến ban hành 18 thông tư sửa đổi, bổ sung các thông tư chuyên ngành để có hiệu lực từ ngày 1/7/2025; trong đó sẽ đặt mục tiêu cắt giảm đạt được trên 30% thời gian, thành phần hồ sơ và chi phí tuân thủ thủ tục hành chính.

Nghị định số 131/2025/NĐ-CP và Nghị định số 151/2025/NĐ-CP nhằm phân định rõ ràng nhiệm vụ giữa cấp tỉnh và cấp xã trong điều kiện không còn tổ chức cấp huyện, trong đó phân định 192 thẩm quyền, nhiệm vụ từ chính quyền cấp huyện cho chính quyền cấp xã mới và một phần cho cấp tỉnh. Cụ thể, chuyển 14 thẩm quyền, nhiệm vụ từ cấp huyện cho cấp tỉnh; chuyển 178 thẩm quyền, nhiệm vụ từ cấp huyện chuyển cho cấp xã.

Nghị định số 131/2025/NĐ-CP thiết kế lại trình tự, thủ tục thực hiện 33 thủ tục hành chính tương ứng với các nhiệm vụ được phân định, giảm 492/1.039 ngày của 33 thủ tục hành chính được phân định thẩm quyền; tương ứng đã cắt giảm 47,35% thời gian giải quyết thủ tục hành chính.

Nghị định số 151/2025/NĐ-CP thiết kế lại trình tự, thủ tục thực hiện 55 thủ tục hành chính và cắt giảm 165 ngày thực hiện thủ tục hành chính. Đặc biệt, nghị định này đã cắt bỏ 11/66 (tương đương 16,67%) thủ tục hành chính về đất đai; cắt bỏ 8/24 điều kiện thực hiện dịch vụ trong lĩnh vực đất đai (tương đương 33,33%); cắt bỏ 8 loại giấy tờ như hồ sơ cấp Giấy chứng nhận lần đầu bỏ giấy tờ xác nhận của cơ quan có thẩm quyền về đủ điều kiện tồn tại nhà ở, công trình; bỏ 29/73 các mẫu, đồng thời cắt bỏ một số trường thông tin trong một số biểu/mẫu gắn với yêu cầu khai thác triệt để cơ sở dữ liệu đất đai và tạo thuận lợi nhất cho người dân…

Theo Bộ trưởng Đỗ Đức Duy, tất cả những chuyển giao này đều đi kèm lộ trình rõ ràng, điều kiện thực hiện cụ thể và cơ chế kiểm tra giám sát phù hợp. Để các quy định pháp lý thực sự đi vào thực tiễn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tập trung quy định chi tiết trình tự, thủ tục thực hiện quyền hạn được phân cấp. Từ hồ sơ, biểu mẫu đến thời hạn xử lý, mọi bước đều được chuẩn hóa, minh bạch. Ứng dụng công nghệ số được đẩy mạnh trong tiếp nhận, xử lý và trả kết quả, giúp rút ngắn thời gian, giảm thiểu tiêu cực và tạo điều kiện tối đa cho người dân, doanh nghiệp.

Theo Bộ trưởng Đỗ Đức Duy, đây là bước đi quan trọng, mang tính chiến lược nhằm xây dựng một nền hành chính hiện đại, tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, gần dân và phục vụ nhân dân tốt hơn. Việc phân cấp, phân quyền không chỉ là yêu cầu khách quan của quá trình đổi mới, mà còn là một giải pháp đột phá để giải phóng nguồn lực, phát huy tối đa tiềm năng và lợi thế của từng địa phương.

Với sự quyết tâm chính trị cao, sự chủ động trong kiến tạo thể chế và sự đồng hành của các cấp, các ngành, Bộ NN-MT tin tưởng rằng mô hình chính quyền địa phương hai cấp sẽ vận hành trơn tru, hiệu quả, góp phần quan trọng vào sự phát triển bền vững của ngành nông nghiệp và môi trường, cũng như sự thịnh vượng chung của đất nước.

DWRM